Het keurboek van 1579

Aan het eind van de zestiende eeuw was het rechtssysteem in Steenwijk een rommeltje. De burgers klaagden steen en been over willekeur van de schepenen bij het rechtspreken en ook de bestuurders zelf waren ontevreden. Wetgeving en rechtspraak waren in die tijd veelal een lokale zaak, waardoor de kwaliteit nogal eens te wensen over liet. Zo ook dus in Steenwijk.

De ontevredenheid stamde waarschijnlijk al van voor 1544. In dat jaar begon Mr. Henricus Boeghel namelijk aan een nieuw stadsboek. Hij werkte er jaren aan, maar zou het nooit afronden. In 1557 werd hij, waarschijnlijk op staande voet, ontslagen. Daarna kwam het werk aan de Steenwijkse regelgeving jarenlang stil te liggen. Elders in de rubriek 'Schatten van het archief' kunt u meer informatie vinden over het stadsboek van Boeghel.

Nieuw wetboek

In 1576 besloot het stadsbestuur dat het nu toch echt hoog tijd werd voor een nieuw wetboek. Mr. Zigher ter Stege kreeg de opdracht om een nieuw keurboek op te stellen. Ter Steghe was geboren in 1535 als zoon van Gheert ter Stege, de burgemeester van Steenwijk. In 1557 werd hij benoemd als stadsecretaris, als opvolger van Henricus Boeghel. Dit ambt zou hij tot aan zijn dood in 1605 beoefenen. De tien jaar dat Steenwijk onder Spaans bestuur viel (1582-1592) bracht Ter Steghe door in Hasselt, waar hij hetzelfde werk deed. Na Steenwijks ontzet kwam hij terug.

Ter Stege schreef een strafwetboek met 26 hoofdstukken. Het was de eerste keer dat de verschillende verordeningen ('keuren') per hoofdstuk geordend werden. Er werd per overtreding een keuze gegeven uit strafmaten al naar gelang de ernst van de overtreding. Dit moest de willekeur bij het rechtspreken tegengaan. Het keurboek van Ter Stege staat bekend als een voortreffelijk wetboek voor zijn tijd, zie de afbeelding linksonder (klik op de afbeelding voor een groter formaat). Het werd ingevoerd in 1579. Ter Steghe was ook begonnen aan een burgerlijk wetboek, maar dat kon niet ingevoerd worden door de oorlog met Spanje. In 1609 is het wetboek in herziene vorm toch nog ingevoerd. Het keurboek van Ter Steghe bevindt zich in ons archief, maar er zijn ook verschillende uitgaven en publicaties van en over het boek.