Hulp bij onderzoek

Hieronder vindt u heel beknopt de geschiedenis van de voornaamste kernen in de gemeente Steenwijkerland.

Steenwijk

Steenwijk is vanouds de hoofdplaats van de Stellingwerven. De oudste kerk in dit gebied moet vóór het jaar 1000 gesticht zijn in de plaats Steenwijk. In 1296 wordt de kerk van Steenwijk verheven tot kapittelkerk, na Deventer en Oldenzaal de derde in Overijssel. De plaats Steenwijk wordt in 1296 aangeduid als oppidum, versterkte plaats. In 1324 is er sprake van schepenen in Steenwijk en in 1327 bevestigt de bisschop het Steenwijker stadsrecht, dat afgeleid is van Deventer, Kampen en Zwolle. Deze laatste bepaling zorgt voor de band van Steenwijk met Overijssel. Gemeente Steenwijk ontstond in 1811 uit het stadgericht van die naam.

Steenwijkerwold

Steenwijkerwold wordt voor het eerst in 1368 genoemd. De kerk van Steenwijkerwold wordt in 1381 afgesplitst van Steenwijk. Pas in 1524 is er voor het eerst sprake van een aparte schout van Steenwijkerwold. In 1811 ontstond gemeente Steenwijkerwold uit het schoutambt Steenwijk.

IJsselham

De oudste vermelding van de kerk van IJsselham is in 1132.  Door de voortschrijdende vervening verloor IJsselham snel aan betekenis en werden Blankenham en Oldemarkt belangrijker.

Kuinre

Kuinre was een zelfstandige heerlijkheid of graafschap. In 1407 kocht de bisschop van Utrecht deze heerlijkheid, waarna Kuinre een Overijssels schoutambt werd. Rond 1600 werd het schoutambt van Kuinre gecombineerd met dat van Blankenham. De havenplaats Kuinre had een bestuur met stedelijke elementen, maar het verlenen van stadsrechten was na 1407 in onbruik geraakt. Kuinre ontstond in 1811 uit het schoutambt Kuinre en Blankenham. Blankenham werd vervolgens in 1811 afgesplitst.

Blankenham

Blankenham kreeg in 1418 een eigen kerk, een dochterkerk van IJsselham. De naam Blankenham is afgeleid van de stichter van de kerk, bisschop Frederik van Blankenheim. In 1818 werd Blankenham afgesplitst van Kuinre. Tot de opheffing van de gemeenten Kuinre en Blankenham in 1973 hadden ze steeds dezelfde burgemeester.

Oldemarkt

Oldemarkt is in de dertiende eeuw ontstaan als nederzetting van koop- en handwerkslieden. In 1338 was Paasloo duidelijk nog belangrijker dan Oldemarkt. Toen werd namelijk de parochie Paasloo gesticht als dochterkerk van Steenwijk. Sinds 1438 werden in Oldemarkt twee jaarmarkten en een weekmarkt gehouden, waardoor de plaats een zekere stedelijke ontwikkeling doormaakte. Dat was echter te laat om nog formeel stadsrechten te kunnen krijgen. Rond 1448 werd er een kapelletje gesticht, dat in 1489 de parochierechten van Paasloo overnam. In 1811 ontstond gemeente Oldemarkt uit het schoutambt Oldemarkt, Paasloo en IJsselham.

Vollenhove

Als Vollenhove in 944 voor het eerst genoemd wordt, betreft het een uitgestrekt woudachtig gebied. De vorming van het landsheerlijke gebied Overijssel begint met de verwerving van het jachtrecht in het woud Fulnaho in dat jaar door de bisschop van Utrecht. De slotkapel van de bisschop werd voor 1206 een parochiekerk. De gemeenschap 'Op de Kamp' voor het kasteel Vollenhove kreeg in 1354 stadsrechten.

In 1811 werden het stadgericht en het schoutambt Vollenhove gesplitst in Blokzijl en Vollenhove. In 1818 werd Vollenhove opgedeeld in Stad Vollenhove en Ambt Vollenhove, hetgeen een aanzienlijke inperking van Blokzijl ten gunste van Ambt Vollenhove betekende. In 1942 werden Stad en Ambt Vollenhove weer samengevoegd tot Vollenhove.

Blokzijl

De plaats Blokzijl ontstond in de vijftiende eeuw als havenplaats, van waaruit turf over de Zuiderzee werd vervoerd. De oudste vermelding is van 1438. Toen de bisschop van Münster in 1672 Overijssel onder de voet liep, liet hij - op weg naar Groningen - Blokzijl letterlijk links liggen. Blokzijl was daardoor plotseling een belangrijk bruggenhoofd voor de herovering van Overijssel. Het kreeg onmiddellijk in 1672 Hollandse stadsrechten. Nadat echter in 1674 de staten van Overijssel in hun functie hersteld waren, moest Blokzijl zijn privilege weer inleveren. In 1811 werden het stadgericht en het schoutambt Vollenhove gesplitst in Blokzijl en Vollenhove. Blokzijl werd behoorlijk kleiner door de splitsing van Vollenhove waarbij een deel van het Blokzijlse gebied bij Ambt Vollenhove gevoegd werd.

Giethoorn

De eerste bewoners van Giethoorn zou een groep flagellanten geweest zijn, een middeleeuwse godsdienstige sekte van zelfgeselaars. Zij worden wel de Sint Maartenslieden genoemd. Ze vestigden zich daar in de dertiende eeuw met toestemming van de bisschop van Utrecht.  In 1324 wordt melding gemaakt van een kerk in Giethoorn.

Wanneperveen

Wanneperveen wordt in 1284 voor het eerst genoemd. De kerk van Wanneperveen wordt voor het eerst genoemd in 1324. Wanneperveen omvatte het gebied van het schoutambt Wanneperveen en Dinxterveen, met uitzondering van het in 1795 verzelfstandigde Zwartsluis.

Met dank aan mr. Caspar van Heel, oud provinciaal archiefinspecteur van Overijssel.

De gemeente Steenwijkerland is het resultaat van een aantal herindelingen. Deze herindelingen waren over het algemeen geen eenvoudige fusies. Meestal was er ook sprake van splitsing van één van de gemeentes over andere gemeentes. Zo is de gemeente Ambt Vollenhove in 1942 opgeheven, waarbij een deel is samengevoegd met de gemeente Blokzijl en ander deel samen met de gemeente Stad Vollenhove.  Dit kan historisch of genealogisch onderzoek erg verwarrend maken. Informatie over het plaatsje Baarlo moet onder andere gezocht worden in de archieven van de gemeente Vollenhove (1813-1818), de gemeente Ambt Vollenhove (1818-1942), de gemeente Blokzijl (1942-1972) en de gemeente IJsselham (1973-2000). Om u te helpen wordt daarom een overzicht gegeven van de kernen in deze gemeente en de gemeentes waarbinnen ze in het verleden lagen tussen 1811 en 2000 (142 KB).

Koninklijk besluit

Het gemeentebestuur van Steenwijkerland heeft op 2 februari 2009 aan de Koningin verzocht een wapen aan de gemeente te verlenen. Op 21 februari 2009 heeft de Koningin, op advies van de Hoge Raad van Adel, hier gevolg aan gegeven. Na goedkeuring door de Kroon heeft de Hoge Raad van Adel een wapendiploma vervaardigd. Dit wapendiploma hangt in de raadszaal van het gemeentehuis.

Omschrijving

De omschrijving die bij het gemeentewapen hoort luidt: 'Gevierendeeld door een kruis van zilver; I en IV effen azuur; II en III effen sinopel; in een hartschild van keel een anker van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon van vijf bladeren'. Dit betekent dat het wapen bestaat uit vier vlakken, waarvan de vlakken linksboven en rechtsonder blauw zijn, de vlakken rechtsboven en linksonder groen. In het midden zit het hartschild in rood met een anker van goud.

Uitleg

In het ontwerp zijn twee figuren opgenomen die de gemeente als geheel representeren. Het zilveren kruis is afkomstig uit het wapen van het voormalige Land van Vollenhove, waarvan het territoir ongeveer overeenkwam met dat van Steenwijkerland. Aan het ontwerp zijn nieuwe, eigentijdse elementen toegevoegd namelijk de kleuren blauw (azuur) en groen (sinopel). Deze kleuren symboliseren de waterrijke en landelijke gemeente. Ook het anker is representatief voor de gemeente als geheel. Dit anker is ontleend aan het historische wapen van Steenwijk en in het hartschild geplaatst, wat aangeeft dat deze vanouds belangrijke stad de zetel van het gemeentebestuur is. Het anker staat symbool voor zowel Sint Clemens als voor de scheepvaart en visserij in het verleden en de (toeristische) watersport van het heden. Om zowel heraldische (kleur op kleur) als praktische redenen (het zilveren kruis) is gekozen voor een anker van goud in het hartschild in rood.

Als u meer wilt weten over de geschiedenis van Steenwijkerland, dan is de digitale Regiocanon van het Land van Vollenhove een uitstekend startpunt. Het Land van Vollenhove is een historische naam voor de Kop van Overijssel.

Bekijk de Regiocanon van het Land van Vollenhove