Klimaat- en duurzaamheidsambities: ‘Hier staan we voor’

De gemeente Steenwijkerland neemt haar verantwoordelijkheid in de klimaat- en duurzaamheidsambities van Nederland. Verminderen van de CO2 uitstoot is daarbij een belangrijk doel. Bijvoorbeeld door duurzaam vervoer: in een 'fietsgemeente' bij uitstek rijden straks steeds meer emissieloze auto’s - zonder uitstoot van schadelijke stoffen. Er wordt minder restafval geproduceerd, want dat scheelt CO2 en in de portemonnee. Ook gaat de gemeente vijf jaar eerder dan landelijk is vereist van het aardgas af. Daarnaast worden voorbereidingen getroffen voor het veranderende klimaat, door de inrichting van groene wijken waar een grote soortenrijkdom floreert. Deze en andere ideeën zijn vertaald in de Klimaat- en Duurzaamheidsambities van Steenwijkerland. Nog geen in beton gegoten plan van aanpak, al wél een krachtig statement.

Door: Jolanda de Kruyf.

'Groene ambities van Steenwijkerland, gemeente zelf voorbeeld'

Nederland staat al met één been in een ingrijpende energietransitie. Daarmee wordt de omschakeling bedoeld die de samenleving maakt van eindige fossiele brandstoffen (olie, aardgas, steenkool) naar hernieuwbare bronnen van energie, zoals wind en zon. Zo blijft ook voor toekomstige generaties een levensvatbare wereld behouden. Die energieopgave vraagt de inzet van iedereen.

'We zijn maar een postzegel'

‘Misschien zijn er mensen die denken: op wereldniveau is Steenwijkerland maar een postzegel’, zegt wethouder Duurzaamheid Marcel Scheringa. ‘Maar we staan hier niet los van de rest van de wereld. Ook de keuzes die wij maken hebben effect. Het klimaat gaat ons allemaal aan en iedereen kan op z’n eigen niveau een steentje bijdragen, hoe klein of groot ook.’ Dat bewustzijn zit steeds meer tussen de oren bij mensen, denkt hij. ‘De mens heeft grote invloed op de opwarming van de aarde en de klimaatverandering die we nu zien; dat is inmiddels een inzicht dat breed gedeeld wordt. De gevolgen zijn al te merken, op globaal, nationaal en ook lokaal niveau. Gelukkig beseffen we ook dat we dat proces – deels – kunnen keren of in elk geval afremmen, als we ons eigen handelen aanpassen.’

'De reis naar 2045'

In 2015 hebben 195 landen, waaronder Nederland, samen afspraken vastgelegd om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. In dit Klimaatakkoord Parijs staat dat de CO2-uitstoot in 2050 volledig moet zijn afgebouwd. Neder-land moet in dat jaar klimaatneutraal zijn. Marcel Scheringa: ‘Ook in Steenwijkerland zetten we maximaal in op energiebesparing en het opwekken van hernieuwbare energiebronnen, zoveel mogelijk lokaal als het kan. In 2045 is Steenwijkerland aardgasvrij.’ De wethouder vindt de Klimaat- en Duurzaam-heidsambities van Steenwijkerland een belangrijke mijlpaal en noemt de weg naar 2045 ‘een gezamenlijke reis’ met inwoners en ondernemers. Zij worden aangespoord om aan de slag te gaan of nu die extra stap te zetten, terwijl de gemeente de rol van koploper pakt. ‘We doen het samen, maar de gemeente kan het goede voorbeeld geven, door zelf het initiatief te nemen. In beleid én in uitvoering.’

'Een levend document'

De Klimaat- en Duurzaamheidsambities zijn zeker niet vrijblijvend, toch wil de gemeente met deze visie vooral ‘richting geven’ aan concrete doelen. ‘We staan voor grote opgaven die een omslag in ons denken en doen vragen. Ingewikkelde thema’s zoals energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie. Er komt nog zoveel op ons af. Dit is dan ook een levend document dat we, waar nodig, onderweg kunnen herzien.’

'Vijf thema's' 

De gemeentelijke ambities zijn vertaald in vijf praktische thema’s. Dit zijn enkele highlights.

1. Duurzame energie

Kortweg: besparen en opwekken.

• ‘De eerste stap is mínder energieverbruik, want wat je niet gebruikt hoef je ook niet op te wekken. We willen toe naar 40% energiebesparing en inwoners financieel helpen bij het verduurzamen van hun woning.’
• ‘Ons doel binnen de RES-regio West-Overijssel (Regionale Energie Strategie) is om jaar-lijks 171 gigawatt energie op te wekken. Maximaal duurzaam en lokaal, door middel van zon op dak en land (samen 50%) en wind (50%). De discussie over windenergie is een gevoelige in ons gebied, waar wordt ge-zocht naar locaties voor twee tot vier grote turbines. We gaan voor 100% lokaal eigendom; dat wil zeggen de lasten, maar ook de financiële lusten blijven binnen de kernen waar de windmolens komen te staan. Als gemeente houden we hier dus zelf de regie.’
• ‘Samen met agrariërs onder-zoeken we de mogelijkheden van groen gas. Met andere ondernemers kijken we naar vormen van energiebesparing.’
• ‘We werken fasegewijs toe naar (meer) aardgasvrije wijken en een volledige aardgasvrije gemeente in 2045.’
• ‘Elektriciteit lijkt dé warmte-bron van de toekomst. Maar de overgang gaat nu harder dan het elektriciteitsnet aankan. We zitten in een tussenfase; op piekmomenten is de netcapaciteit niet voldoende voor afname en toelevering van elektra. Er wordt hard aan gewerkt om dat op te lossen, onder meer met extra transformatorhuisjes.’

2. Duurzame mobiliteit 

Kortweg: zoveel mogelijk elektrisch (én gedeeld) vervoer.

• ‘We willen dé fiets- en wandelgemeente worden en stimuleren inwoners actief om duurzame keuzes te maken. Bijvoorbeeld door voldoende elektrische deelauto’s én oplaadpunten in alle kernen beschikbaar te stellen. Als je dat goed organiseert houden inwoners hun bewegingsvrijheid en scheelt het geld. We timmeren ook aan de weg met een groeiend netwerk van deelfietsen in Steenwijkerland – en in onze buurgemeenten. Het alternatief voor woon-werkverkeer en voor toeristen. Als plattelandsgemeente zijn we met dit systeem nu al trendsettend in Nederland.’
• ‘We ontmoedigen het autogebruik, maar beseffen tegelijkdat autokilometers onvermijdelijk zijn in een plattelandsgemeente als de onze, waar je afhankelijk bent van openbaar vervoer. Maar dan wél volledig zero-emissie, dus zonder CO2-uitstoot. Het wagenpark van de gemeente loopt hierbij voorop.’

3. Circulariteit 

Kortweg: afval bestaat niet.

• ‘In 2050 is Steenwijkerland volledig circulair. Dat wil zeggen: veel minder en waar mogelijk ándere grondstoffen gebruiken, meer inzetten op hergebruik en reparatie. We maken bewuste keuzes voor een kringloopeconomie.’
• ‘Op gebied van afvalscheiding doen we het al heel goed, we horen bij de top van Nederland en dat is een compliment waard naar onze inwoners! We gaan nog meer afvalstromen scheiden bij de bron, zoals plastics, metalen, drankpak-ken, papier en karton. Hoe beter ons huishoudelijk afval in de juiste container terechtkomt, hoe minder er verbrand hoeft te worden. Dat betekent: minder CO2, maar óók minder kosten. Fabrikanten moeten op hun beurt zorgen voor minder restafval in verpakkingen.’
• ‘Als gemeente houden we ook in onze aanbestedingen rekening met circulair inkopen (denk aan cementloze straatstenen), of hergebruik van materialen; als we delen van een oud fietspad elders in de gemeente weer goed kunnen hergebruiken, doen we dat.’
• ‘Steenwijkerland krijgt op termijn een circulair ambachtscentrum. Dat is een mix van milieustraat, kringloopwinkel en reparatiewerkplaats onder één dak.’

4. Klimaatadaptatie

Kortweg: goed voorbereid zijn.

• ‘We passen onze omgeving aan op effecten van de klimaatverandering, zoals droogte, wateroverlast en hittestress. Kansen en kwetsbaarheden zijn in kaart gebracht: er is een online atlas voor Steenwijkerland ontwikkeld met de gevolgen per deelgebied. Zo weten we precies waar het risico op natte voeten of extreme droogte het grootst is. Het is belangrijk dat ook onze inwoners weten hoe ze daarmee moeten omgaan.’
• ‘We zullen moeten omgaan met heftiger buien en ons hemelwater zoveel mogelijk scheiden van afvalwater. Denk aan het ontkoppelen van regenpijpen en zorgen voor voldoende waterberging. We richten de openbare ruimte 'waterrobuust' in, zodat hevige neerslag niet leidt tot schade. Direct al bij de aanleg van nieuwe wijken moeten we daar goed rekening mee houden.’
• ‘Er is een gemeentelijke 'tuinsubsidie' beschikbaar die inwoners en ondernemers stimuleert om op hun eigen terrein maatregelen te nemen, om de tuin koel te houden en wateroverlast tegen te gaan.

5. Biodiversiteit

Kortweg: ons ecosysteem bewaken.

• ‘In 2050 is Steenwijkerland natuurinclusief. Dat wil zeggen dat de beschikbare ruimte in onze gemeente is ingedeeld met aandacht en liefde voor de natuur. Het behoud van lokale flora en fauna en natuurlijke elementen in het landschap, zoals poelen, houtwallen, singels en lanen.’
• 'Als gemeente geven we het goede voorbeeld met minder intensief bermonderhoud, door geen chemische middelen toe te passen en biologische en in-heemse planten te gebruiken.'
• ’De gemeente heeft samen met buurten al mooie projecten gerealiseerd, waar inwoners van een saai veldje een bloemrijk grasland hebben gemaakt. Dat gaan we veel meer zien. We stimuleren het buitenleven, meer bewegen, elkaar ontmoeten in de openlucht. Dus kiezen we voor 'levende' tuinen (minder tegels, meer groen), natuur op schoolpleinen en een vergroening van bedrijventerreinen.’
• ‘De ontwikkeling van de nieuwe wijk Steenwijk Zuid-Oost wordt een schoolvoorbeeld van biodiversiteit én klimaatadaptatie. Onze groene ambities worden hier vanaf de tekentafel doorgevoerd in de wijk. Zo gaan we ook kijken naar uitbreidingen in andere woonkernen als Blokzijl, Wanneperveen en Vollenhove.’